Surat Batak (ᯘᯮᯒᯖ᯲ ᯅᯖᯂ᯲) i ma goar surat na diparhaseanghon di hata Batak Toba do pe hata Batak Karo, Batak Angkola, Batak Mandailing, Batak Pakpak dohot Batak Simalungun. Adong do lima ragam sian Surat Batak i ma Toba, Karo, Simalungun, Angkola-Mandailing dohot Pakpak. Surat Batak nian dipangke halak Batak holan tu hadatuon, manggurit surat (tarmasuk pe pulas), andung-andung (holan di Karo, Simalungun dohot Angkola-Mandailing), hususna hadatuon na godang diguriton Datu. Nang pe di ujung ni abad naparsampulusiaon, Surat Batak dipangke tu manggurit surat resmi sian harajaon manang cap harajaon.

Tulisan "Surat Batak" di bagasan Surat Batak (Ragam Toba)

Leheng ni surat na patota

Surat Batak i ma tarsundut sian surat Pallawa sian rumpun surat Brahmi jala marrupa abugida manang alfasilabis. Surat nian do pe dijou surat si sia-sia manang surat na sampulu sia, alana adong sampulu sia huruf di bagasan Surat Batak. Adong do dua ragam Surat Batak i ma "ina ni surat" dohot "anak ni surat."

Ina ni Surat patota

Jojoran ni Surat Batak di Karo, Simalungun dohot piga luat Toba i ma:

a/ha ha/ka ba pa na wa ga ja da ra ta sa ya nga (nya) la (ca) i u

Van der Tuuk manjojorhon Surat Batak tu manggurit hata Batak Toba dohot Angkola i ma:

a ha ma na ra ta sa pa la ga ja da nga ba wa ya nya i u

Di bagasan versi ni van der Tuuk, jojoran Surat Batak di Mandailing ditambahon muse huruf ka dohot ca. Huruf ka dohot ca nian ditompahon sian huruf ha dohot sa na dilehon tompi. Anggo jojoran ni Surat Batak di Dairi (Pakpak) songon na dijojorhon van der Tuuk i ma:

pa na ka ma ra ba ja sa la ga nga ha da wa ta ya i u

On ma tabel ina ni surat i ma:

Toba Karo Simalungun Pakpak Angkola-Mandailing
a          
ha          
ka          
ba          
pa          
na          
wa          
ga          
ja          
da          
ra          
ma          
ta          
sa          
ya          
nga          
la          
nya      
ca      
nda  
mba  
i          
u          

Adong do variasi na asing sian huruf ni Surat Batak nian i ma:

Latin Hatorangan
  Na Diparhaseanghon di Mandailing
  Ta Sipata dipangke do pe di pustaha ni hata Batak Toba
  Wa Sipata dipangke do pe di pustaha ni hata Batak Toba
  Ca
  Mba

Anak ni Surat patota

Anak ni surat i ma sada diaktrik na ditandahon tu anak ni surat tu mangubahon pandokhonan. Anak ni surat nian boi do mangubahon soara vokal sian /a/, gabe hurup vokal na asing, manambahon tanda /ng/ dohot /h/ (holan di Simalungun, Karo dohot Pakpak), manambahon tompi tu manggantihon ha dohot sa gabe ka dohot ca di Angkola dohot Mandailing jala mamatehon vokal /a/.

Latin Goar
 
  • Kêbêrêtên (Karo)
  • Kabêrêtên Podi (Pakpak)
  -e
  • Kêtelengên (Karo)
  • Kêtadingin (Pakpak)
  • Hatalingan (Simalungun)
  • Hatadingan (Toba)
  • Talinga (Angkola-Mandailing)
  -o Kêtolongên (Karo)
  Kêtolongên (Karo)
 
  • Sikora (Pakpak)
  • Sihorlu (Simalungun)
  • Siala, Sihora (Toba)
  • Siala Ulu (Angkola-Mandailing)
  -ou Hatulungan (Simalungun)
  -i Haluan (Simalungun)
 
  • Kêlawan (Karo)
  • Kaloan (Pakpak)
  • Haluain, Hauluan, Haulian, Siulu, Uluwa (Toba)
  • Uluwa (Angkola-Mandailing)
  -u
  • Sikurun (Karo)
  -ng (Anusvara)
  • Kêbincarên (Karo)
  • Kêbincarên (Pakpak)
  • Hamisaran (Simalungun)
  • Haminsaran, Hamisaran, Paminggil (Toba)
  • Amisara (Angkola-Mandailing)
  -h (Visarga)
  • Kêjêringên (Karo)
  • Sikorjan (Pakpak)
  • Hajoringan (Simalungun)
  Virama
  • Pênêngên (Karo)
  • Panongonan (Simalungun)
 
  • Pangolat (Pakpak)
  • Pangolat (Toba)
  • Pangolat (Angkola-Mandailing)

Struktur patota

Surat Batak digurithon sian hambirang tu siamun. Songon Aksara Brahmi na asing, Surat Batak ni on puna soara /a/ di ganup huruf konsonan nian. Jadi di tingki manggantihon soara /a/ gabe soara vokal na asing, digantihon anak ni surat do soara /a/. Adong do pe tambahan diaktrik sian virama (pangolat) na diparhaseanghon tu mamatehon vokal /a/, anusvara tu manambahon soara /ng/ jala visarga tu manambahon soara /-h/.

Latin Aplikasion anak ni surat mamangke surat "ka"
Toba Karo Simalungun Pakpak Angkola-Mandailing
Ka          
   
Ke          
Ko    
 
     
Kou  
Ki          
Ku          
Kang          
Kah      
K          

Pamangkeon Pangolat patota

Pangolat dipangke tu mamunu huruf vokal na adong di ina ni surat. Anggo di suku kata tartutup na marrupa konsonan-vokal-konsonan, anak ni surat digurithon di antara ina ni surat dohot virama (pangolat, pênêngên, panongonan).

Songon contoh na adong di toru on:

ta  +  vowel  +  pa  +  pangolat  =  soara
  +   +   =  
ta + pa + pangolat = tap
  +   +   +   =  
ta + e + pa + pangolat = tep
  +   +   +   =  
ta + u + pa + pangolat = tup
  +   +   +   =  
ta + i + pa + pangolat = tip
  +   +   +   =  
ta + o + pa + pangolat = top
  +   +   +   =  
ta + u + pa + pangolat = tup

Pamangkeon anusvara dohot visarga patota

Soara anusvara (-ng) dohot visarga (-h) i ma dipangkeon di ginjang ni ina ni surat di bagian siamun dohot anak ni surat.
Songon i ma contoh ni pamangkeon anusvara dohot visarga:

Soara Latin
  ping
  pih
  pêh
  pong
  reng

Tompi patota

Tompi i ma sada diaktrik na diparhaseanghon di Mandailing binahen di ginjang ina ni surat. Diaktrik nian dipangke asa manggantihon soara ni 'ha' gabe 'ka' jala 'sa' gabe 'ca'. Songon nian ma rupa ni tompi;

ha  +  tompi  =  ka
  +   =  
sa  +  tompi  =  ca
  +   =  

Gombar patota

Pustaha patota

Pangenetan patota